những năm 1991 - 1992 khi nghe tin trên địa bàn huyện Lục Yên phát hiện có đá ruby, phong phú người dân tứ xứ đã đổ về đây đào đãi rất đông kéo theo làn sóng dân địa phương bỏ nghề làm ruộng để vô rừng tìm đá. Những người này khi tìm được chút đá lại mang về chợ bán đã phát triển buộc phải chợ đá qúy. Tiếng lành đồn xa, chợ đá qúy đã thu hút đa dạng khách thập phương kể cả từ các nước lân cận như Lào, Thái Lan tìm tới mua hàng. Trong thời cao điểm, nơi đây đã có tới hàng trăm gian hàng lớn, nhỏ với chu trình mua, bán nhộn nhịp, đông vui. Đồng thời xuất hiện ra chợ đá quý Lục Yên hiện nay vẫn duy trì tới tận ngày nay.
Đọc thêm: Tranh đá

Cùng thời điểm đó vào các năm đầu thập niên 90 của thế kỷ XX, vùng rừng núi Châu Bình, huyện Quỳ Châu (Nghệ An) bỗng dậy sóng khi cơn sốt đào đá đỏ (còn gọi là hồng ngọc, ruby) nổi lên sau khi câu chuyện một kỹ sư trong việc điều tra địa chất phát hiện ra viên đá ruby và bán được giá trị lớn. Tương ứng như câu truyện trên vùng đất Lục Yên, tại 2 địa phận Quỳ Hợp và Quỳ Châu, người dân tứ xứ cũng đổ về đây khai thác đá và bán ngay cho các thương lái, Tại Đồi Tỷ Châu Bình huyện Quỳ Châu,sau vướng mắc sạt hầm khai thác đá tháng 6/1991 làm rất nhiều chục người dân khai thác thiệt mạng, dưới sự can thiệp của chính quyền, quá trình khai thác đá kiểm soát đã dừng lại và chỉ tồn tại lẻ tẻ tới ngay nay.
Ngành đá quý của Việt Nam đến nay trải qua gần 30 năm xuất hiện hình thành, thời gian đầu do quản lý lỏng của nhà nước và chuyên môn thấp của người dân khai thác, 1 lượng lớn đá quý Vietnam đã đi ra thương lái nước kế bên tiêu biểu là Thái Lan với giá trị thấp.
Đồng thời với các loại đá quý thì tại Vietnam, những loại đá bán quý hơi phong thú và phổ biến:
- Spinel khai thác chủ yếu ở mỏ Lục Yên, là đá qúy nhóm 2, độ cứng 8, có màu đỏ phớt cam, hồng, nâu, xanh tím.
- Peridot khai thác ở Tây nguyên có màu xanh lục tươi khá vàng.
- Opal khai thác ở Tây nguyên, Thanh Hóa, Nghệ An, màu sắc đa dạng gồm xanh lục đậm, xanh lục tươi, nâu, vàng nâu, vàng, trắng, tím.
- Thạch anh hồng (Rose quartz) khai thác ở Tây nguyên, độ cứng 7, có màu hồng nhạt.
- Tourmaline khai thác ở Yên Bái, Vĩnh Phúc, có màu xanh, hồng, đen.
- Calcite khai thác ở Yên Bái, Hải Dương, Nghệ An, trong suốt không màu.
- Pargacite khai thác ở Yên Bái có màu xanh lục tươi, nõn chuối.
- Berin khai thác ở Thanh Hóa, Nghệ An, Vĩnh Phúc, có màu xanh da trời, xanh nước biển.
- Fluorit khai thác ở Cao Bằng, Tuy Hòa, có màu xanh da trời, tím, xanh Cửu long.
- Granat khai thác ở Yên Bái, Nghệ An, Thanh Hóa, có màu đỏ đậm, đỏ nâu, nâu.
- Zicon khai thác ở Bình Thuận, có màu nâu, vàng nâu, không màu.
- Anmetit (thạch anh tím) được khai thác ở Lâm Đồng, Nghệ An, Thanh Hóa, có màu tím, tím
hồng.
- Thạch anh ám khói khai thác ở Thanh Hóa, Nghệ An, Lâm Đồng, có màu nâu.
Với sự nhiều và rất nhiều về nguồn nguyên liệu đá quý, nghề làm tranh đá quý bắt nguồn và phát triển ở Vietnam tương đối sớm. Đây là loại tranh được làm từ 100% nguyên liệu là nguồn đá quý và bán quý, để tận dụng nguyên liệu đá khai thác được. Theo thời gian phát triển phát triển và cải tiến, nghề làm tranh đá quý tại Vietnam đã ngày càng hình thành về mẫu mã và chất lượng.
Với đặc điểm là làm từ phong phú nguyên liệu đá quý và bán quý từ đẹp tự nhiên, do kích thước hạt đá ứng dụng cùng tính chất quang học và màu sắc, các bức tranh đá luôn nó nét độc đáo riêng: tính 3 chiều của bức tranh, độ sang, độ phản quang… Hơn nữa với thành phần là đá quý và bán quý, đó là những nguyên liệu được phát triển trong đẹp, trải qua rất nhiều thời gian dưới liên quan của địa chất và môi trường, thành phần đá biến đổi kết tinh cấu trúc bền vững, không bị ảnh hưởng và phai màu theo thời gian.
những mẫu tranh đá quý phổ biến tại Vietnam:
- Tranh đá quý phong cảnh Việt Nam: là những bức về phong cảnh thiên nhiên Vietnam: cảnh làng quê, cảnh đình làng cổ Vietnam, các cảnh cực đẹp nổi tiếng của Vịnh Hạ Long….